JAK ROZWIJAĆ SPRAWNOŚĆ RĄK U DZIECI
Sposobem na rozwijanie sprawności rąk u dzieci są systematycznie prowadzone ćwiczenia w takcie zajęć terapeutycznych, w przedszkolach i szkołach w czasie zajęć gimnastycznych i w warunkach domowych.
Terapię ręki należy rozpocząć od wzmacniania napięcia mięśniowego.
Prawidłowe napięcie mięśniowe ma wpływ na kształtowanie się prawidłowych wzorców ruchowych, co z kolei umożliwia dalszy postęp w procesie centralnej stabilizacji ciała i doskonalenie prawidłowej postawy. Prawidłowe napięcie jest niezbędne dla przyjęcia i utrzymania prawidłowej postawy w trakcie pracy stolikowej.
OTO PRZYKŁADOWE ĆWICZENIA WZMACNIAJĄCE NAPIĘCIE MIĘŚNIOWE:
- w czasie leżenia na brzuchu dziecko unosi głowę i ręce, aby popatrzeć przez papierową lornetkę,
- dziecko w leżeniu na plecach dostaje do rąk obręcz, udaje, że kieruje kierownicą w czasie trzymania obręczy w wyprostowanych rękach,
- w trakcie leżenia na brzuchu dziecko unosi ręce i głowę, udaje, że pływa (pływanie „na sucho”)
Kolejny krok w pracy terapeutycznej polega na rozwijaniu sprawności obręczy barkowej.
Ćwiczenia wzmacniające i stabilizujące obręcz barkową:
- „walki kogutów”- siłowanie się na obie ręce,
- „taczki”- dziecko chodzi na rękach, rodzic trzyma za nogi, początkowo za uda, a w miarę ćwiczeń zbliża się do kolan,
- czołganie się
- rysowanie kół w powietrzu, oburącz, raz jedną, raz drugą ręką,
- rysowanie, malowanie na dużych powierzchniach (np. karton przypięty do ściany) w pozycji stojącej.
Po wzmocnieniu obręczy barkowej prowadzić ćwiczenia doskonalące ruchy przedramienia. Są to na przykład:
- wyklaskiwanie rytmów ze zmianą ustawienia przedramienia,
- gra w „łapki”,
- odbijanie jo-jo,
- zabawy ze sprężyną,
- zabawy wachlarzami, pacynkami wymagające zmiany ustawienia przedramienia – dłoń wewnętrzną stroną raz w górze, a raz w dole.
Ćwiczenia usprawniające pracę nadgarstka to :
- zakręcanie/ odkręcanie butelek, słoików,
- Wycinanie,
- przekręcanie „żarówek”,
- gra na tamburynie,
- naśladowanie wycieraczek samochodowych,
- nakręcanie zabawek.
W dalszej kolejności usprawnia się palce. Oto przykładowe ćwiczenia palców:
- zabawy paluszkowe znane z dzieciństwa (np. sroczka kaszkę warzyła),
- zabawy z użyciem pacynek,
- znane zabawy w bierki, patyczki,
- nawlekanie korali,
- wydzieranie,
- lepienie, ugniatanie – wykorzystanie różnych mas (ciastolina, plastelina, masa solna).
Ćwiczenia wyrabiające prawidłowy trójpalcowy chwyt pisarski:
- wydzieranie małych skrawków papieru,
- zapinanie guzików,
- gra w bierki,
- przypinanie spinaczy do bielizny,
- zastosowanie trójkątnych nakładek w czasie pisania, rysowania.
Ćwiczenia grafomotoryczne:
- układanie: patyczaki, mozaiki,
- rysowanie na dużych powierzchniach,
- rysowanie w lustrzanym odbiciu,
- rysowanie po śladzie,
- rysowanie linii, szlaczków, figur geometrycznych,
- kalkowanie, przerysowywanie rysunków.
Poza czynnikami wewnętrznymi (napięcie mięśniowe, zdolność do planowania czynności ruchowych, sprawność w obrębie stawów) na grafomotorykę wpływ ma szereg czynników zewnętrznych. Do tych czynników zalicza się:
- prawidłowa pozycja w czasie pisania.
Dziecko siedzi prawidłowo wówczas, gdy jego plecy są proste bez przechylania się w jedną stronę (głowa lekko wysunięta do przodu), pośladki dotykają oparcia krzesła. Kolana są ugięte pod kątem prostym, a stopy opierają się na podłodze. Tułów jest nieco oddalony od krawędzi stołu, zaś przedramiona swobodnie leżą na stole.
Niewłaściwe jest, gdy dziecko oplata stopami nogi krzesła lub chowa nogi pod pośladki. Taka pozycja jest nieprawidłowa, uniemożliwia swobodne ruchy i sprzyja większej męczliwości w czasie pisania.
- dobrze dobrane krzesło
Krzesło powinno być dobrane do wzrostu dziecka, niewskazane jest by był to fotel bujany lub krzesło obrotowe.
- odpowiednie ułożenie kartki w czasie pisania
Właściwe ułożenie kartki polega na lekkim przesunięciu jej w lewą stronę u osób piszących prawą ręką, zaś u osób leworęcznych – na lekkim przesunięciu w prawo.
- odległość oczu od kartki
Optymalne oddalenie oczu od kartki wynosi 25-30 cm.
- prawidłowy chwyt narzędzia pisarskiego
Narzędzie pisarskie powinno być utrzymywane w trzech palcach: między kciukiem a palcem wskazującym i być oparte o palec środkowy, pozostałe dwa palce powinny być skierowane do wewnętrznej strony dłoni.
- dobrze dobrane narzędzia pisarskie
Zaleca się, aby dzieci z nieprawidłowym chwytem korzystały z odpowiednio dobranych nasadek umożliwiających formowanie się prawidłowego sposobu trzymania narzędzi pisarskich.
Na podstawie literatury:
1) V.Maas, Uczenie się przez zmysły, Warszawa 1998
2) J.Cieszyńska, M.Korendo, Wczesna interwencja terapeutyczna. Stymulacja rozwoju dziecka od noworodka do 6 roku życia, Kraków 2007
Opracowała Wioletta Tykałowska